Konflikt Cypryjski po 1945 roku. 06

poprzez zastrzeżenie, że Cypr może wejść do Unii Europejskiej pod warunkiem wyrzeczenia się przez Turków aspiracji niepodległościowych. Wieloletnie embargo nałożone na turecką część wyspy doprowadziło do zacofania tej części wyspy w stosunku do greckiej części Cypru. Wydawało się zatem, że Turcy cypryjscy zgodzą się na zjednoczenie wyspy, ponieważ akcesja do Unii Europejskiej miała oznaczać zniesienie embarga oraz napływ znacznych funduszy pomocowych. Założenia te okazały się słuszne, a obie wspólnoty narodowe doszły do porozumienia w sprawie zjednoczenia tuż przed planowanym przyjęciem Cypru do Unii Europejskiej w 2004 r[1].

Grecja jako członek UE oraz Grecy cypryjscy zdają sobie jednak sprawę, jak ważną rolę dla systemu bezpieczeństwa europejskiego odgrywa Turcja. Ta z kolei dostrzega, iż jej droga do członkostwa w Unii Europejskiej prowadzi przez uregulowanie stosunków z Atenami oraz poprzez rozwiązanie problemu cypryjskiego. Konstelacja polityczna, która wytworzyła się wokół członkostwa Cypru i Turcji w Unii Europejskiej może zmusić obie strony konfliktu do szybkiego zawarcia porozumienia.

Od dekad integracja z Unią Europejską należała do priorytetów tureckiej polityki zagranicznej. Ankara postrzega UE jako ważne źródło społecznej, gospodarczej i politycznej modernizacji. Dla obecnego rządu Partii Sprawiedliwości i Rozwoju (AKP), który jest u władzy w Turcji od 2002 roku, integracja z UE stała się ważnym źródłem wewnętrznej i międzynarodowej legitymizacji (zwłaszcza wobec początkowych podejrzeń o islamistyczną agendę), a także służyła jako uzasadnienie przeprowadzenia szeregu strukturalnych reform, w tym dotyczących ograniczenia roli armii w życiu publicznym. Od 2005 roku głównym punktem agendy unijno-tureckiej są negocjacje Turcji o członkostwo w UE[2]. Jednak ze względu na konflikt cypryjski oraz brak woli politycznej części państw członkowskich (zwłaszcza Francji), aby przyjąć Turcję, negocjacje znalazły się w impasie wkrótce po ich rozpoczęciu. Zamrożenie negocjacji przez UE negatywnie rzutuje na całość relacji pomiędzy Ankarą a Brukselą i w ciągu ostatnich kilku lat przyczyniło się do zmniejszenia politycznego i społecznego poparcia dla integracji z UE w Turcji.

Bezpośrednią przyczyną zamrożenia negocjacji akcesyjnych jest blokada nałożona w 2006 roku przez UE na 8 rozdziałów negocjacyjnych oraz decyzja Unii o niezamykaniu żadnego innego rozdziału (dodatkowo Cypr zablokował 6 , a Francja 5 rozdziałów). Unia uzasadnia tę decyzję niewywiązaniem się Turcji z zobowiązania zawartego w protokole do turecko-unijnej unii celnej, który nakłada na Turcję obowiązek objęcia nowych państw członkowskich UE (w tym Republiki Cypru) turecko-unijną unią celną. Turcja nie zgadza się jednak na otwarcie portów morskich i lotniczych dla jednostek cypryjskich, co jest pogwałceniem zobowiązań zawartych w protokole.

Ankara deklaruje gotowość otwarcia portów, pod warunkiem że Unia zrealizuje polityczną obietnicę dotyczącą zniesienia embarga na handel z północnym Cyprem w zamian za przyjęcie Planu Annana. Jednak po akcesji Republiki Cypru Nikozja zawetowała możliwość zniesienia embarga, twierdząc, że byłoby to niemal równoznaczne z uznaniem przez Unię TRPC oraz że zmniejszyłoby motywację części tureckiej do zawarcia kompromisu[3]. Z punktu widzenia Ankary wypełnienie dodatkowego protokołu bez perspektywy zniesienia z TRPC embarga byłoby jednostronnym ustępstwem, nie tylko sprzecznym z interesami Turcji i TRPC, ale także trudne do przeprowadzenia pod względem politycznym[4].

Konflikt cypryjski wpływa negatywnie nie tylko na negocjacje akcesyjne, ale także na inne obszary współpracy turecko-unijnej. Jako przykład podać można blokowanie przez Cypr udziału Turcji w niektórych inicjatywach wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony, w tym udziału Turcji w Europejskiej Agencji Obrony (pomimo uczestnictwa innego byłego członka Unii Zachodnio Europejskiej – Norwegii)[11]. Fiasko dotychczasowych prób zjednoczenia wyspy, a także nieprzejednana pozycja stron konfliktu nie dają perspektyw na przełamanie impasu w relacjach turecko-unijnych w bliskiej przyszłości.

Skomplikowane relacje między tymi krajami są w stanie blokować wiele procesów, zarówno wewnątrz Unii Europejskiej, jak i NATO. Grecja jak może utrudnia zbliżenie Turcji do UE, Turcja zaś wykorzystuje swoją pozycję w NATO, by tam przeszkadzać Grecji.

4. Podsumowanie

Problem Cypru, mimo wysiłków podejmowanych przez środowisko międzynarodowe, pozostaje nadal nierozwiązany. Należy zauważyć, że im dłużej taki sztuczny polityczny twór, jakim jest Republika Turecka Cypru Północnego istnieje, tym trudniej jest przywrócić status quo na wyspie. Konflikt cypryjski stał się jeszcze bardziej skomplikowany na skutek towarzyszącej mu kolonizacji zajętych terenów. Ponadto w 2004 roku tylko grecka część Cypru stała się członkiem Unii Europejskiej. Turcja chcąc przystąpić do Unii będzie musiała rozwiązać problem istnienia nielegalnej republiki działającej pod jej kontrolą. W przeciwnym razie jej akcesja może zostać zablokowana przez cypryjskie weto[5].

Obie części dzieli również ogromna przepaść ekonomiczna. Grecki Cypr jest jednym z lepiej rozwiniętych krajów na świecie. Turecka część natomiast, mimo ogromnych zasobów bogactw naturalnych, boryka się z dużymi problemami gospodarczymi, których nie może przezwyciężyć, mimo pomocy finansowej płynącej z Turcji. Chęć przystąpienia Turcji do Unii Europejskiej może zostać wykorzystana jako doskonała podstawa do negocjacji. Jakiekolwiek nie byłyby okoliczności, kluczowym elementem dla rozwiązania sprawy Cypru jest dobra wola obu stron konfliktu. Zwaśnieni liderzy powinni być również świadomi, że ich decyzje wpływają na losy nie tylko terytorium wyspy, ale również na życie tysięcy Cypryjczyków, zarówno greckich jak i tureckich mieszkańców, Cypr to jedno z ostatnich miejsc na ziemi, które mur dzieli na dwie wrogie części.

Wieloletni podział terytorium Cypru na część grecką oraz turecką wywiera ogromny wpływ na relację nie tylko pomiędzy tymi dwoma państwami, ale także na stosunki panujące w regionie. Na kartach historii konfliktu cypryjskiego zapisał się udział Wielkiej Brytanii, USA, a także działania UE oraz NATO i ONZ. Czy w związku ze spodziewaną akcesją Turcji do UE Grecja i Turcja będą mogły zakończyć spór i otworzyć nowy rozdział wspólnej historii?

Terytorium Cypru w starożytności zajmowane było przez Greków, Egipcjan, Fenicjan, a stanowiąc część imperium rzymskiego Cypr stał się podmiotem walk bizantyjsko-arabskich. Rok 1570 przyniósł początek tureckiej ekspansji, której skutki trwały aż do 1878, kiedy to wyspa została oddana pod jurysdykcję brytyjską. Traktat podpisany w Lozannie w 1923 zatwierdzał brytyjskie zwierzchnictwo, a publiczny akt nadania statusu kolonii brytyjskiej odbył się 1 maja 1925. Na terenie Cypru do dziś znajdują się również dwie bazy wojskowe Akrotiri oraz Dhekelia nie wchodzące w skład Republiki Cypryjskiej, stanowiące dwa osobne terytoria zależne od Wielkiej Brytanii.

W trakcie panowania tureckiego na wyspę zaczęto sprowadzać osadników z terenów Turcji. Warto wspomnieć, iż pomimo trudnej sytuacji ekonomicznej i wykorzystywania obu narodowości np. poprzez nakładanie wysokich podatków nie było zatargów pomiędzy greckimi i tureckimi mieszkańcami Cypru. Po uzyskaniu niepodległości przez Grecję 3 lutego 1830 pojawiły się idee utworzenia zjednoczonego państwa greckiego - enosis, które nabrały znaczenia za sprawą arcybiskupa Makariosa III[6].

Po przejęciu władzy przez Koronę na mocy traktatu z Lozanny, ludność grecka spodziewała się przyłączenia Cypru do Grecji zgodnie z wcześniejszymi obietnicami rządu Wielkiej Brytanii. Przyszłość pokazała jednak, iż dla kolonizatora istotne było przede wszystkim położenie wyspy, które pozwala na sprawowanie kontroli na Bliskim Wschodzie. Odpowiedzią społeczności greckiej było założenie Narodowej Organizacji Greckich Bojowników (EOKA), która wspierana przez grecki rząd dokonywała działań zbrojnych przeciwko Brytyjczykom[7]. Wielka Brytania podjęła próby zakończenia konfliktu, lecz nie przyniosły one efektu. Skutkiem prowadzonych przez Wielką Brytanię działań była za to wzajemna niechęć obu narodowości (Turcy cypryjscy zatrudnieni w policji walczyli przeciw EOKA). Do konfliktu musiała włączyć się sama Turcja - stworzona przez rząd w Ankarze koncepcja taksim zakładała podział wyspy pomiędzy Grecję i Turcję, propozycja ta została jednak odrzucona przez Greków. W 1960 powstała Republika Cypru z prezydentem arcybiskupem Makariosem III u władzy, a Wielka Brytania zachowała bazy wojskowe w Dhekeli i Akritori.

Istotną rolę w przebiegu konfliktu odegrała także ONZ i w mniejszym stopniu NATO, którego oba państwa są członkami. W lipcu 1974 rządząca junta wojskowa doprowadziła do zamachu stanu, co stało się bezpośrednią przyczyną zajęcia północnej części wyspy przez Turków. Od tego czasu obie części dzieli strefa buforowa kontrolowana przez siły pokojowe ONZ. W roku 1983, mimo wezwania do wycofania wojsk wydanego przez ONZ, utworzono Turecką Republikę Cypru Północnego. Rada Bezpieczeństwa ONZ skrytykowała utworzenie nowego państwa, zostało ono zresztą uznane jedynie przez Turcję. Dzięki członkostwu Turcji w NATO podczas ataku w 1974 Ankara wykorzystała stanowisko USA, które właśnie w Turcji chciały mieć swojego sojusznika jako partnera w regionie azjatyckim.

Kolejne lata nie przyniosły nowej odsłony sporu, liderzy Turków cypryjskich nie prowadzili rozmów z ONZ, gdyż organizacja nie chciała uznać Republiki Tureckiej Cypru Północnego za niepodległe państwo. Próbą realizacji planu zjednoczenia był tzw. plan Annana z 2002, który zakładał istnienie rządu centralnego, stworzenie Rady Prezydenckiej, a urząd prezydenta i wiceprezydenta sprawowany miał być przez Greka i Turka. Ostatecznie rozmowy zakończyły się niepowodzeniem – przywódca części tureckiej Cypru odrzucił propozycje[8].

W 1990 po zaakceptowaniu aplikacji o członkostwo rozpoczęto proces akcesyjny, który dotyczył jedynie Republiki Cypru (uznawanej na arenie międzynarodowej). Ze strony Turcji pojawiła się propozycja - aprobowana także przez ludność turecką na Cyprze - zjednoczenia i utworzenia reprezentacji Cypru składającej się z przedstawiciela zarówno części greckiej, jak i tureckiej. Grecja dopuszczała jednak istnienie tylko jednej niepodzielnej władzy, mimo opinii Rady Europejskiej, iż zjednoczenie przyspieszyłoby akcesję Cypru. Osiągnięcie porozumienia w kwestii konfliktu cypryjskiego nie było jednak uznawane za warunek konieczny – według opinii Komisji Europejskiej, to Turcja zajęła część północną, a jedynym uznawanym rządem był rząd prezydenta Kleridisa. 16 kwietnia 2003 roku Cypr podpisał traktat o akcesji do UE z dniem 1 maja 2004 roku[9]. Bruksela popiera oczywiście zakończenie sporu, podczas gdy Turcja starając się o członkostwo chce uczynić z sytuacji na Cyprze kartę przetargową.

W ciągu lat trwania konfliktu zdołano wypracować jedynie kilka rozwiązań. Jednym z nich było otworzenie w 2008 przejścia granicznego zamkniętego od 1964. Kolejną próbę zjednoczenia wyspy podjęto także w 2008 za sprawą przywódców części greckiej Dimitrisa Christofiasa oraz tureckiej reprezentowanej przez Mehmeta Talata. Podczas spotkania w Nikozji, przy udziale mediatora ONZ, oficjalnie rozpoczęto negocjacje. Gdy w 2010 Dervi Eroglu dotychczas premier Tureckiej Republiki Cypru Północnego został wybrany na prezydenta pokonując Mehmeta Talata kwestia rozstrzygnięcia konfliktu oddaliła się w czasie. W trakcie kampanii Eroglu deklarował bowiem wznowienie negocjacji oraz zdobycie niepodległości dla Cypru Północnego poprzez utworzenie dwóch państw czego nie akceptuje część grecka.

Brak rozwiązania sporu powoduje, iż rozwój gospodarczy samej wyspy pozostaje spowolniony zwłaszcza w jej północnej części. Grecka część Cypru pozostaje jednym z najlepiej rozwiniętych państw na świecie, podczas gdy w części tureckiej ludność zmaga się z trudną sytuacją ekonomiczną i bezrobociem. W dalszej perspektywie mamy do czynienia z wpływem jaki wywiera konflikt cypryjski na bezpieczeństwo w regionie. Inne państwa obawiają się niestabilnej sytuacji i groźby kolejnych konfliktów zbrojnych.

Ostatnie doniesienia na temat konfliktu grecko-cypryjskiego wydają się bardziej optymistyczne. Sekretarz generalny ONZ Ban Ki-moon po rozmowach z Dervisem Eroglu oraz Dimitrisem Christofiasem oświadczył, iż w październiku spodziewa się ustaleń na temat obecnej i przyszłej sytuacji wyspy[10].

Turcja wydaje się nie zajmować jednak jednoznacznego stanowiska. Jeszcze przed wystąpieniem Ban Ki-moona turecki minister spraw zagranicznych Ahmet Davutoglu deklarował chęć rozwiązania kwestii Cypru w ciągu kilku miesięcy, jednak niedługo później premier Recep Tayyip Erdogan zagroził zamrożeniem relacji z Brukselą na czas prezydencji Cypru w drugiej połowie 2012. To właśnie Turcja w tej układance wydaje się więc być obecnie silniejszą stroną. Były przedstawiciel ONZ do spraw Cypru David Hannay twierdzi jednak, że kolejny ruch należeć będzie do Greków, gdyż blokując akcesję Turcji blokują tym samym koniec podziału Cypru. Najbardziej poszkodowani są niestety mieszkańcy tureckiej części Cypru, mimo niekorzystnej sytuacji gospodarczej wciąż obawiają się greckiej dominacji na wyspie[11]. Najbardziej pozytywny scenariusz zakłada, iż w trakcie polskiej prezydencji UE oprócz Chorwatów, także i cypryjscy Turcy mogliby stać się częścią Unii. Biorąc jednak pod uwagę nastawienie samych mieszkańców wyspy i trudne do pogodzenia interesy państw tak optymistyczny plan może nie doczekać się realizacji w najbliższym czasie.

Reasumując kwestia przyszłości Cypru może mieć kluczowe znaczenie dla członkostwa Turcji w UE. Uznanie Republiki Cypru za jedyny funkcjonujący na wyspie podmiot polityczny jest jednym z warunków akcesji. Część krajów Unii jest skłonna odłożyć ten moment na czas trwania przewidywanych na nadchodzące lata negocjacji, podczas gdy Grecja i Cypr domagają się, by nastąpiło to jeszcze przed formalnym wszczęciem rozmów akcesyjnych.

Trwający pomiędzy społecznością Greków i Turków cypryjskich konflikt zmusza do postawienia pytania o zasadność tezy Samuela Huntingtona, że wielkie podziały między rodzajem ludzkim i dominujące źródła konfliktu będą miały kulturowe podłoże. Czy w przypadku Cypru czynnikiem decydującym o konflikcie jest etniczność? Wydaje się, że w omawianym problemie nie tyle etniczne zróżnicowanie, ile jego upolitycznienie doprowadziło do obecnej sytuacji. Nierówność w dostępie do władzy w statusie społecznym i ekonomicznym przeniosła etniczność na arenę polityczną i przekształciła grupy etniczne w grupy polityczne współzawodniczące o władzę.

Nie jest to zatem wyłącznie konflikt sprzecznych racji i interesów, ale w równej mierze zderzenie odmiennej tradycji, religii i postrzegania historii. Symbolicznie sytuację na Cyprze oddają używane na południu i północy wyspy flagi. Po uzyskaniu niepodległości w 1960 r. nad parlamentem w Nikozji zawisła nowa flaga: bez koloru niebieskiego i czerwonego kojarzącego z Grecją i Turcją. Na białym tle znalazł się zarys wyspy w kolorze miedzi, a pod spodem dwie złączone gałązki oliwki symbolizujące pokój i nadzieje na porozumienie między obiema społecznościami. Pokoju i porozumienia jednak nie osiągnięto, a na północy już od dawna używa się innej kolorystyki. Konflikt cypryjski wciąż pozostaje groźny dla europejskiego systemu bezpieczeństwa. Żądania Turków i Greków cypryjskich- a także samej Turcji i Grecji- co do statusu wyspy są nie do pogodzenia. Grecja i Turcja- partnerzy w Sojuszu Północnoatlantyckim, wciąż pozostają przeciwnikami w regionie południowo-wschodniej Europy.

Ostatnia wizytacja ekspertów z trójki, czyli przedstawicieli Komisji Europejskiej, Europejskiego Banku Centralnego oraz Międzynarodowego Funduszu Walutowego, ujawniła że obecna sytuacja na Cyprze jest gorsza niż się wcześniej spodziewano. O takim stanie poinformowały źródła Komisji Europejskiej w Nikozji. Bruksela nie wyklucza więc wsparcia nie tylko dla cypryjskich banków, ale także dla całego państwa. Nie ma wątpliwości, że Cypr ma bardzo kiepski system podatkowy – zupełnie gorszy od oczekiwań trójki. Według opinii ekspertów prognozy wzrostu dla tego kraju są dużo niższe, niż pierwotnie zakładano[12].

Istnieje także bardzo duża rozbieżność między dochodami, a wydatkami kraju. Nie ma więc wątpliwości, co do tego, że Cypryjczycy nie mogą utrzymać obecnego poziomu życia. Już w niedługim czasie rząd może nie być w stanie wypłacać świadczeń i pensji, dlatego potrzeba pilnych wyrównań – do takiego wniosku doszedł przedstawiciel Komisji Europejskiej Maarten Verwey. Międzynarodowy Fundusz Walutowy jest zdania, że rozwiązanie cypryjskich problemów może okazać się bardzo bolesne i nie wykluczone, że lepiej by było rozwiązać je w lepszych czasach niż są obecnie.

Nie ma wątpliwości, że wyspa znajdzie się w pogłębionej recesji i stan ten utrzyma się. Głębokie cięcia wydatków publicznych są w tej chwili niezbędne do ratowania sytuacji gospodarczej kraju na najbliższe miesiące. Atmosferę podgrzewają informacje podawane przez urzędników europejskich, którzy otwarcie przyznają, że dwa największe cypryjskie banki już są niewypłacalne. Obecnie tylko jeden bank cypryjski ma wystarczającą ilość gotówki na zapewnienie płynności finansowej, ale tylko na następne kilka-kilkanaście godzin.

Taka zaś sytuacja prowadzi do eskalacji konfliktu społecznego na Cyprze polegającym na nieudanych jak na razie próbach wdarcia się do central cypryjskich banków mieszczących się w Nikozji. Tymczasem UE, pod szantażem odcięcia pomocy finansowej dla Cypru, żąda przyjęcia swojego programu ratunkowego polegającego na podniesieniu podatku od działalności gospodarczej o 2,5 % oraz wprowadzenia jednorazowej opłaty w wysokości 9,9 % od zgromadzonych na kontach środków pieniężnych powyżej 100,000 euro. Jednocześnie na spotkaniu 17 ministrów finansów państw członkowskich UE ze strefy euro, na którym rozważno plan polegający na tym, że dwa największe cypryjskie banki zostaną podzielone w ten sposób, że zostaną z nich wydzielone lokaty powyżej 100,000 euro i przeniesione do tzw. "złego banku", zaś lokaty poniżej 100,000 euro zostaną przeniesione do tzw. "dobrego banku". Banki, które miałyby być w ten sposób zrestrukturyzowane to: Cyprus Popular Bank PCL (CPB) i Bank of Cyprus Plc (BoC)[13].

Tak więc część pieniędzy w nowo utworzonym "dobrym banku" byłaby wypłacona w całości, zaś aktywa w "złym banku" zostałyby zamrożone i następnie sprzedane z dużym 30-40 % dyskontem w stosunku do zgromadzonego na kontach kapitałów.

Według greckiej gazety Kathimetini, europejscy urzędnicy biorą również pod uwagę i takie rozwiązanie, że Cypr zostanie usunięty ze strefy euro, następnie przejdzie na swoją narodową walutę i samodzielnie spłaci wierzytelności. Takie rozwiązanie jest swoistym ewenementem w krótkiej karierze wspólnej waluty, bo jeszcze nigdy nie rozważano poważnie możliwości usunięcia któregokolwiek z krajów będących w strefie euro. Co jest informacją szokującą w obliczu tego, że Grecja która przeżywa znacznie poważniejszy, w swej skali, kryzys ekonomiczny, nie była oficjalnie uwzględniana jako do usunięcia ze strefy euro. No ale Grecja jak wiemy podporządkowała się dyktatowy "trójki" (UE, EBC, MFW) i wprowadza zalecane "reformy" zaś Cypr odmówił współpracy więc może dla przykładu zostać ukarany. Tak aby żaden inny kraj nigdy już nie przeciwstawiał się propozycjom nie do odrzucenia wielkiej "trójki".

Ostatnia wizytacja ekspertów z trójki, czyli przedstawicieli Komisji Europejskiej, Europejskiego Banku Centralnego oraz Międzynarodowego Funduszu Walutowego, ujawniła że obecna sytuacja na Cyprze jest gorsza niż się wcześniej spodziewano. O takim stanie poinformowały źródła Komisji Europejskiej w Nikozji. Bruksela nie wyklucza więc wsparcia nie tylko dla cypryjskich banków, ale także dla całego państwa. Nie ma wątpliwości, że Cypr ma bardzo kiepski system podatkowy – zupełnie gorszy od oczekiwań trójki. Według opinii ekspertów prognozy wzrostu dla tego kraju są dużo niższe, niż pierwotnie zakładano. Istnieje także bardzo duża rozbieżność między dochodami, a wydatkami kraju. Nie ma więc wątpliwości, co do tego, że Cypryjczycy nie mogą utrzymać obecnego poziomu życia. Już w niedługim czasie rząd może nie być w stanie wypłacać świadczeń i pensji, dlatego potrzeba pilnych wyrównań – do takiego wniosku doszedł przedstawiciel Komisji Europejskiej Maarten Verwey. Międzynarodowy Fundusz Walutowy jest zdania, że rozwiązanie cypryjskich problemów może okazać się bardzo bolesne i nie wykluczone, że lepiej by było rozwiązać je w lepszych czasach niż są obecnie. Nie ma wątpliwości, że wyspa znajdzie się w pogłębionej recesji już w 2012 roku i stan ten utrzyma się także w 2013 roku – głębokie cięcia wydatków publicznych są w tej chwili niezbędne do ratowania sytuacji gospodarczej kraju na najbliższe miesiące.

Trójka przeprowadziła już dwie misje zwiadowcze na Cyprze. Pierwsza odbyła się w chwili poproszenia o pożyczkę. Początkowo rząd skłaniał się ku pożyczeniu pieniędzy na dokapitalizowanie swoich banków. Okazało się jednak, że kryzys finansowy na wyspie jest większy niż się spodziewano, i przygotowując jakikolwiek pakiet pożyczkowy ze strony Unii Europejskiej, należy wziąć pod uwagę coraz bardziej powiększający się deficyt państwa cypryjskiego[14].

Bibliografia

1. Adamczyk A. , Problem cypryjski, [w:] Cypr - dzieje polityczne, Warszawa 2011, http://www.ce.u w.edu. pl/pliki/pw/4-1997_Adamczyk.pdf, 01.12.2012.

2. Adamczyk- Partyka D., „Stosunki turecko-cypryjskie w świetle akcesji Turcji do Unii Europejskiej”, [w:] „Wspólnoty Europejskie”, 9/ 2006.

3. Antczak S., „Zabiegi Turcji o członkostwo w Unii Europejskiej w latach 1959-2004”, [w:] „Poznańskie Zeszyty Humanistyczne”, 4 / 2005.

4. Berezowski C., Prawo międzynarodowe publiczne, T. 1, Warszawa 1966.

5. Bernard A., „Republika Cypru”, Warszawa 2000.

6. Bernatowicz G., „Droga Grecji, Hiszpanii i Portugalii do wspólnej Europy”, Warszawa 2005.

7. Bernatowicz G., „Hiszpania, Portugalia i Grecja wobec rozszerzenia Unii Europejskiej”, [w:] , „Sprawy Międzynarodowe”, 2/ 1998.

8. Borucki M., Historia powszechna 1945-1996, Warszawa 1996.

9. Budge J., K. Newton, Polityka nowej Europy, Warszawa 1999.

10. Bulmer R. , Przewodnik z atlasem. Cypr, Kraków 2003.

11. Dokumenty dotyczące przystąpienia do Wspólnot Europejskich Danii, Irlandii i Wielkiej Brytanii oraz Grecji, pod red. tomu Jana Plaňavová-Latanowicz ; [tł. Marek Gizmajer et al.] ; Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego.

12. Domarańczyk Z., „Wyspa pięciu flag”, Warszawa 2001.

13. Encyklopedia Geograficzna Świata: Azja, pod red. A. Jelonek. J. Balon, F.Plitt, Kraków 1998.

14. Gadomski W., „Nowa dziesiątka w Unii”, [w:] , „Gazeta Wyborcza”, 108/ 2004.

15. Gołembski F., „Droga Turcji do Unii Europejskiej: stan i perspektywy”, Warszawa 2002.

16. Hoffman B., Oblicza terroryzmu, Warszawa 2001.

17. Juchnowski J., W. Kalicki, „"Problem cypryjski" na łamach "Rzeczpospolitej" i "Gazety Wyborczej" w latach 90: podobieństwa i różnice prezentacji”, [w:] „Athenaeum” T. 6 , Warszawa 2001.

18. Kalicki W, J. Juchowski, „Stosunki grecko-tureckie w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych w świetle polskiej prasy”, [w:] „Przegląd Politologiczny”, nr. 3/ 4 Warszawa 2000.

19. Knycpel W., Cypr, [w:] Encyklopedia świat w przekroju 1977, Wiedza Powszechna, Warszawa 1977.

20. Kotlarski M., „Prośbą i groźbą : grecki model integracji z Unią Europejską”, [w:] „Kwartalnik Konserwatywny”, 5/ 1999.

21. Krasuski J., Europa Zachodnia. Dzieje polityczne 1945-1993, Warszawa 1995.

22. Krukowski M., „Duch Aresa na wyspie Afrodyty”, [w:] , „ Nowe Państwo”, 1/ 2003.

23. Kuligowski W., „Grecy i Turcy na Cyprze : kalendarium wydarzeń do stycznia 2002 roku”, [w:] , „Sprawy Narodowe”, 20/ 2002.

24. Lang M., „Kwestia egejska w stosunkach grecko-tureckich”, [w:] , „Przegląd Europejski”, 1/ 2003.

25. M. Krzysztofowicz, U. Kurczewska, Konflikt cypryjski a proces rozszerzania UE, „Biuletyn PISM”, nr 89/2002, Warszawa 2004.

26. Mensur A. , G. Ayla, H.Mete, T. Sylvia, „Quo Vadis Cyprus?”, TESEV 2005 www.tesev.org.tr

27. Micuła G., M. Micuła, Cypr. Przewodnik Wiedzy i Życia, Warszawa 2000.

28. Milewska E., „UE [Unia Europejska] nad Morzem Egejskim”, [w;] „Nowe Życie Gospodarcze”, 49/1997.

29. Milewska G., „Cypr puka do Unii Europejskiej”, [w:] „Przegląd Techniczny”, 23/ 2001.

30. Minos X. Kyriakou, Kryzys Egejski, Warszawa 1986.

31. Mojsiewicz C., Leksykon problemów międzynarodowych i konfliktów zbrojnych, Wrocław 2001.

32. Niedziela A., „Społeczno-gospodarcze aspekty konfliktu cypryjskiego”, [w:] „Zeszyt Naukowy / Śląska Wyższa Szkoła Zarządzania im. gen. Jerzego Ziętka w Katowicach”, 7 / 2008.

33. Nitecka – Jagiełło B., Polityka nad Bosforem, Warszawa 1981.

34. Nitecka-Jagiełło B., Cypr, [w:] Encyklopedia świat w przekroju 1976, Wiedza Powszechna, Warszawa 1976.

35. Nowa dziesiątka Unii Europejskiej, pod red. D. Jędrzejczyk, Warszawa 2009.

36. Osiewicz P. , „Aspekty prawne i polityczne pokojowej regulacji kwestii cypryjskiej - dylematy metodologiczne”, [w:] „Przegląd Europejski” 2/ 2007.

37. Osiewicz P., „Kwestia cypryjska po roku 2004 : pojednanie czy podział?”, [w:] „Środkowoeuropejskie Studia Polityczne”, 2/ 2006.

38. Osiewicz P., „Pokojowa regulacja kwestii cypryjskiej: aspekty prawne i polityczne”, Warszawa 2001.

39. Pałasiński J., „Ostatni mur Europy : szansą na jedność Cypru jest jego podział [korespondencja z Nikozji ]”, [w:] „Wprost”, 5/ 2002.

40. Passent D., Cypr jako problem międzynarodowy, [w:] Encyklopedia świat w przekroju 1965, Warszawa 1965.

41. Pawłowski W. „Maraton Ateny - Ankara [korespondencja z Aten]”, [w:] , „Polityka”, 17/ 2000.

42. Pawłowski W., „Po drugiej stronie lustra [korespondencja z północnego Cypru]”, [w:], „Polityka”, 35/ 2000.

43. Proces integracji Republiki Cypru z WE i jego ewentualny wpływ na rozwiązanie problemu cypryjskiego, pod red. Artur Adamczyk [w:] Studia Europejskie 4/1999 www.ce.uw.edu.pl

44. ProkopczukJ. , Historia powszechna 1871-1939, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1984.

45. Pumpiański A., „Pęknięta wyspa : cypryjski przekładaniec”, [w:] „Forum” nr. 10/ 2007.

46. R. Firmhofer, Nikozja nie ma serca, [w:] , „Polityka”, 36/ 1997.

47. Republika Cypru = Kipriaki Dimokratia, Warszawa 1976.

48. Rozciszewski M., Geografia ekonomiczna Azji Zachodniej, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1987.

49. Safata J., „Razem, ale osobno [korespondencja z Nikozji ]” , [w:] „Polityka”, 45/2002.

50. Stanisławska O., „Cienka zielona linia (Śladami krucjat )”, [w:] , „Gazeta Wyborcza”, 15/ 2001.

51. Stavrinides Z., The Cyprus Conflict. National Identity and Statehood, Nicosia 1978.

52. Stylińska T., „Dzieci jednej wyspy : rozwiązywanie węzła cypryjskiego”, [w:] „Tygodnik Powszechny” nr. 37, Warszawa 2008.

53. Stylińska T., Ptak z jednym skrzydłem, [w:] „Polityka” nr. 47, Warszawa 2006.

54. Sywczyński M., Historia powszechna 1789-1870, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990.

55. Szabłowski W., „Tureckie "evet" i greckie "oxi" : Cypr po "referendum zjednoczeniowym" [korespondencja ze Stambułu ]”, [w:] „Tygodnik Powszechny”, 19/ 2004

56. Szaleńcowa A., Cypr. Przewodnik ilustrowany, Warszawa 2001.

57. Szoszkiewicz A., „Wyspa niepewności”, Andrzej Szoszkiewicz, [w:] „Wprost”, 49/ 1998.

58. Szymański A., „Argumenty przeciwko przyjęciu Turcji do Unii Europejskiej - krytyczny punkt widzenia”, [w;] „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej”, 5/ 2007.

59. Szymański A., „Sprawozdanie z międzynarodowej konferencji nt.: "Proces przystąpienia Turcji do Unii Europejskiej: prawne, polityczne, społeczne i kulturowe aspekty integracji", Stambuł, 20 września 2004 r.”, [w:] „Przegląd Europejski”, 2/ 2004.

60. Szymański A., Rozmowy na temat zjednoczenia Cypru, „Biuletyn PISM”, nr 53/2008, Warszawa 2002.

61. Szymczyńscy T.R. „Proces dochodzenia Grecji do Wspólnot Europejskich”, [w:] „Zeszyty Politologiczne”, 5/2005.

62. Toporek M. , Historia powszechna 1945-1998, Kraków 1998.

63. Turcja w Unii Europejskiej. Realny Plan czy fikcja polityczna”, pod red. M. Dolatowski i M. Nowakowskiej, Warszawa 2006,

64. Wierczyńska K., „Konflikt cypryjski w kontekście wejścia Turcji do Unii Europejskiej”, [w:] „Przegląd Zachodni”, R. 62, nr 4 , Warszawa 2006.

65. Wyczański A., Historia powszechna. Wiek XVI, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1987.

66. Zientara P., „Turcja: dylematy i wyzwania w kontekście akcesji do Unii Europejskiej”, „Wspólnoty Europejskie” 5/2006.

67. Zrelek P., Wyspa Afrodyty. Przewodnik rekreacyjny, Warszawa 2002.

68. Żadnych kompromisów w kwestii równości politycznej" – Magazyn Europejski 10.02.2006, www.cafebabel.com/pl/

Wykaz ilustracji:

Załącznik numer 1 Mapa Cypru…………………………………………16

Załącznik numer 2 Podział Cypru……………………

[1] C. Mojsiewicz, Leksykon problemów międzynarodowych i konfliktów zbrojnych, Wrocław 2001, s. 32. [2] B. Nitecka – Jagiełło, Polityka nad Bosforem, Warszawa 1981, s. 17. [3] Ibidem, s. 13. [4]A. Szaleńcowa, Cypr. Przewodnik ilustrowany, Warszawa 2001, s. 18. [5] A. Szymański, „Argumenty przeciwko przyjęciu Turcji do Unii Europejskiej - krytyczny punkt widzenia”, [w;] „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej”, 5/ 2007, s. 19. [6] J. Krasuski , Europa Zachodnia. Dzieje polityczne 1945-1993, Warszawa 1995., s. 32. [7] Ibidem, s. 31. [8] M. Kotlarski, „Prośbą i groźbą : grecki model integracji z Unią Europejską”, [w:] „Kwartalnik Konserwatywny”, 5/ 1999, s. 4. [9] M. Lang, „Kwestia egejska w stosunkach grecko-tureckich”, [w:] , „Przegląd Europejski”, 1/ 2003, s. 5. [10] M. Krukowski, „Duch Aresa na wyspie Afrodyty”, [w:] , „ Nowe Państwo”, 1/ 2003. [11] W. Kuligowski, „Grecy i Turcy na Cyprze : kalendarium wydarzeń do stycznia 2002 roku”, [w:] , „Sprawy Narodowe”, 20/ 2002. [12] Sytuacja na Cyprze jest Gorsza, niż prognozowano, http://www.serfin.pl/12935,sytuacja-na-cyprze-jest-gorsza-niz-prognozowana/, 22.03.2013. [13]Bernanke: sprawa Cypru nie zagraża rynkom ani gospodarce USA,http://www.bankier.pl/wiadomosc/Na-zywo-KE-to-wladze-Cypru-chcialy-opodatkowac-depozyty-2784537.html, 22.03.2013. [14] http://www.kprm.gov.pl/wydarzenia/aktualnosci/donald-tusk-o-sytuacji-na-cyprze.html, 23.03.2013.