Ocena Niepełnosprawności

1. Wprowadzenie

Polityka społeczna państwa a niepełnosprawność to bardzo szeroki temat, dlatego będę go zawężał jak najbardziej w swojej pracy. Zaznaczę właśnie, że ogranicznikiem czasowym będzie zajmowany temat na bieżąco, czyli bardzo współcześnie. Po prostu dotknięty temat poruszałby problem współczesnych niepełnosprawnych ludzi (jednostek). Ludzi, którzy próbują na dzisiejszym rynku pracy utrzymać się (pracować) chociaż są osobami niepełnosprawnymi i bardzo często niepełnosprawnymi psychicznie lub intelektualnie a możliwe, że dochodzi im również niepełnosprawność fizyczna. Dzisiejsze wyobrażenia, poglądy, postawy i koncepcje związane z niepełnosprawnością poprzedzają setki, a nawet tysiące lat budowania i utrzymywania niezbyt korzystnego wizerunku, negatywnych poglądów, postaw i zachowań wobec osób z ograniczeniem sprawności.[1]

2. Problemem badawczym jest to np. że problem niepełnosprawności w naszym kraju ogranicza się do definicji, którą zresztą sam podam a nie do faktycznych rozwiązań, praktycznych rozwiązań wcielanych potem szybko w życie, to oczywiście takie małe marzenie by projekt zawędrował do pracy magisterskiej a później do PFRON. Oczywiście to za dużo powiedziane by projekt rozwiązywał problemy, ale przeczytanie go daje nadzieję… a przecież oto tutaj chodzi. Tak długo, jak ograniczenie sprawności traktowane jest jako indywidualna tragedia i/lub heroiczny tryumf nad trudnościami, tak długo osoby z niesprawnością są wykluczane z życia społecznego. Szeroko rozumiana dostępność przestrzeni fizycznej i publicznej (budynki, ulice, komunikacja publiczna, szkolnictwo, rynek pracy), będąca udziałem ogółu obywateli i uważana przez nich za coś normalnego”, nadal jest zamknięta, zablokowana dla większości osób z ograniczeniami sprawności. Dlatego lekarze skoncentrowani na niedoborach/deficytach i zależności osób z ograniczeniem sprawności mniej lub bardziej świadomie wspierają ideologię upatrywania źródeł ograniczeń w samej jednostce niepełnosprawnej.[2] Niepełnosprawność jest koncepcją ewoluującą i jest wynikiem interakcji pomiędzy osobami z dysfunkcjami a barierami środowiskowymi i wynikającymi z postaw ludzkich, będącej przeszkodą dla pełnego uczestnictwa osób niepełnosprawnych w życiu społecznym, na równych zasadach z innymi obywatelami. Do osób niepełnosprawnych zaliczają się te osoby, które mają długotrwałe fizyczne, umysłowe, intelektualne lub dotyczące zmysłów uszkodzenia, mogące w oddziaływaniu z różnymi barierami utrudniać im pełne i skuteczne uczestnictwo w społeczeństwie, na zasadach równości z innymi osobami. Niepełnosprawność to wielowymiarowe zjawisko wynikające ze wzajemnych oddziaływań między ludźmi a ich fizycznym i społecznym otoczeniem, efekt barier napotykanych w otoczeniu fizycznym i społecznym.[3]

a. W istniejącej literaturze przedmiotu badań, czyli Niepełnosprawność- specyfika pomocy społecznej autor Zofia Kawczyńska- Butrym. Przybliżymy definicje niepełnosprawności…

b. Niepełnosprawność jest jednym z poważnych zjawisk i problemów współczesnego świata. Znaczenie tych problemów wynika z rozmiarów i powszechności jej występowania w populacji, a także z konsekwencji, jakie wywołuje w sensie indywidualnym i społecznym.[4] Niepełnosprawny- pojęcie niepełnej sprawności łączy się z naruszeniem lub uszkodzeniem sprawności psychofizycznej, która prowadzi do stanu określonego jako ograniczenie funkcjonalne lub ograniczenie aktywności życiowej człowieka. Stan ten nie zawsze współwystępuje ze zmianami fizycznymi. Może pojawić się między innymi jako: naruszenie sprawności działania lub odchylenie od normy funkcjonowania na skutek zaburzeń psychicznych.[5]

c. Na ogół jednak niepełnosprawność interpretuje się nieco szczerzej odnosząc się nie tylko do ról zawodowych które są przecież dużym problemem, ale również do ról społecznych typu rodzica, ucznia, małżonka. W wielu bowiem wypadkach odniesienie oceny sprawności wyłącznie do kryterium roli zawodowej, da możliwość podjęcia pracy zawodowej i uznanie go za wyznacznik niepełnej sprawności jest nieuzasadnione. Kryterium bowiem byłoby pozbawione zarówno do małego dziecka, które jeszcze nie może pracować jak i wobec człowieka w wieku emerytalnym dla którego fakt niemożności podjęcia pracy zarobkowej wynika z przepisów prawa.[6]

d. Analiza pojęcia niepełnosprawny nie ma jasnych kryteriów określających czym jest niepełna sprawność i od którego momentu należy ją uznać, nie zostały też dotąd przyjęte jednoznaczne kryteria określenia stopnia ograniczenia sprawności. Kryteria określające: oceny subiektywne, autooceny, opinie bliskich, kryteria środowiskowo-cywilizacyjne, profesjonalne, behawioralne, prawne.[7]

3. Celem moich badań może być problematyka niepełnosprawności, która staje się szczególnie ważna, kiedy uwaga skupia się na odróżnieniu sprawności od niepełnosprawności jak i na wskazaniu, czego konkretnie dotyczy ograniczenie sprawności i jakie należy podjąć działania, aby minimalizować lub kompensować jej skutki.[8] Nie chodzi tutaj o skutki chorobowe które pozostają w kwestii medycyny, ale o skutki przeciwdziałania nie pełnej sprawności w życiu zawodowym czy społecznym.

4. - Czy osoby niepełnosprawne są dyskryminowane? Pewnie tak ale… Zakaz dyskryminacji osób niepełnosprawnych wynika bezpośrednio z międzynarodowych regulacji dotyczących praw człowieka, zaakceptowanych przez społeczność międzynarodową. Można tu odwołać się do Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z 1948 roku czy Międzynarodowych Paktów Praw Człowieka z 1966 roku... które zapewniają każdemu korzystanie z praw gospodarczych, społecznych, kulturalnych oraz praw obywatelskich i politycznych”. Dalej w paktach tych stwierdza się, że prawa będą realizowane w odniesieniu do wszystkich bez żadnej dyskryminacji ze względu na rasę, kolor skóry, płeć, język, religię, poglądy polityczne lub inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, sytuację majątkową, urodzenie lub jakiekolwiek okoliczności”. Do tego ostatniego sformułowania można odwołać się w sprawie zakazu dyskryminacji z powodu niepełnosprawności. „Dyskryminacja" Dyskryminacja to nieuzasadnione odmienne traktowanie osób z powodu ich niepełnosprawności, sprawiające im ból lub wyrządzające szkodę”.[9] Pierwszymi aktami międzynarodowymi odnoszącymi się bezpośrednio do osób niepełnosprawnych były dwie deklaracje, które jednak nie mają statusu norm prawa międzynarodowego.

• Deklaracja Praw Osób Umysłowo Upośledzonych z 1971 roku, stwierdzająca, że osoby te mają takie same prawa, jak inni obywatele, i że przysługiwać im powinny także specjalne prawa związane ze szczególnymi potrzebami i sposobami ich zaspokajania.

• Deklaracja Praw Osób Niepełnosprawnych z 1975 roku, która stwierdza, że osoby niepełnosprawne mają przyrodzone prawo do poszanowania ich godności osoby ludzkiej. Niezależnie od rodzaju czy stopnia niepełnosprawności mają te same fundamentalne prawa, co inni obywatele”.[10]

- Jakie są działania na rzecz niepełnosprawnych? Procesy transformacji pogłębiły niekorzystną sytuację osób niepełnosprawnych, zwłaszcza grupy upośledzonej statusowo. Zapoczątkowanie budowy gospodarki rynkowej bez zapewnienia odpowiedniego wsparcia działaniami polityki społecznej doprowadziło do pogorszenia sytuacji osób z niepełnosprawnością. Trudna sytuacja na rynku pracy spowodowała ograniczenie poziomu aktywności zawodowej tych osób. W ostatnich latach współczynnik aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych nie przekraczał 20%, spadał też wskaźnik zatrudnienia. [11] To z kolei powoduje pogorszenie statusu materialnego gospodarstw domowych z osobą niepełnosprawną, które w większości utrzymują się ze świadczeń rentowych. „Niezależnie od zastosowanej metody szacunku sfery ubóstwa w gospodarstwach domowych utrzymujących się głównie z rent z tytułu niezdolności do pracy osoby żyjące w ubóstwie spotykamy prawie dwukrotnie częściej niż np. w gospodarstwach pracowniczych oraz ponad 2,5 razy częściej niż w gospodarstwach emerytów”.[12] Od wielu lat społeczność międzynarodowa podejmuje wiele działań, których celem jest zmiana postaw wobec osób niepełnosprawnych, uświadomienie konieczności zapewniania im równych szans, tworzenie standardów przestrzegania praw obywatelskich także dla tej zbiorowości, obejmującej w skali świata około 10% populacji.[13] W roku 1992 Rada Europy sformułowała Zalecenie w sprawie Spójnej Polityki wobec Osób Niepełnosprawnych, które określa zasady tej polityki. Stwierdza się, że powinna ona rozwiązywać problemy osób niepełnosprawnych w sposób kompleksowy i z udziałem samych tych osób oraz ich organizacji. W ramach prowadzonej polityki, państwa członkowskie powinny zapewnić dostęp osób niepełnosprawnych do edukacji, poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz zatrudnienia, do ochrony socjalnej, informacji, a przede wszystkim mają umożliwiać włączenie się osób z nie- pełnosprawnością w życie społeczne i zawodowe.[14]

5. - Kim jest osoba niepełnosprawna? Osoba niepełnosprawna – to osoba, której stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza bądź uniemożliwia wypełnianie ról społecznych, a w szczególności zdolności do wykonywania pracy zawodowej, jeżeli uzyskała odpowiednie orzeczenie. Badania potwierdziły przekonanie, że „niepełnosprawność kumuluje różnorakie upośledzenia w wielu wymiarach sytuacji życiowej (wykształcenie, praca, materialne warunki życia, uczestnictwo w kulturze), co z kolei wpływa na ograniczanie własnych dążeń i aspiracji i uruchamia proces auto marginalizacji”.[15] W roku 2006 Komitet Ministrów Rady Europy przyjął Zalecenie w sprawie Planu Działania na rzecz promocji praw i pełnego uczestnictwa osób niepełnosprawnych i poprawy jakości życia osób niepełnosprawnych w Europie na lata 2006–2015. Zgodnie z Zaleceniem Nr R (92)62 (92)6 2 Rady Europy, polityka wobec osób niepełnosprawnych powinna być integralną częścią polityki państw. Adam Kurzynowski definiuje politykę społeczną wobec osób niepełnosprawnych jako „ogół działań podmiotów publicznych i organizacji pozarządowych, mających na celu tworzenie ogólnych warunków pracy, bytu i funkcjonowania osób niepełnosprawnych we wszystkich dziedzinach życia gospodarczego i społecznego, umożliwiających pełną integrację ze społeczeństwem”.[16]

- Jakie widzimy ograniczenia w niepełnosprawności? Całkowita utrata lub stały brak fizycznej i psychicznej sprawności ma wpływ na wykonywanie oczekiwanych zadań. Pociąga to za sobą konsekwencje psychiczne można je scharakteryzować jako poczucie mniejszej wartości lub utraty dotychczasowych wartości, pozycji i znaczenia w rodzinie, w pracy w środowisku społecznym oraz odrzucenia emocjonalnego przez innych.[17]

- Jaka jest sytuacja w Polsce w liczbie niepełnosprawnych? Polska jest krajem o bardzo wysokiej liczbie i ciągle narastającej osób niepełnosprawnych zjawisko to nabiera coraz większej rangi wśród problemów społecznych w ostatnich latach. Teoretycy przypisują kluczową rolę w rozwiązaniu problemu przynajmniej częściowo w rehabilitacji zawodowej i zatrudnianiu osób niepełnosprawnych a następnie ich pozytywnej integracji ze społeczeństwem.[18] Pozwala ona na osiągniecie większej niezależności ekonomicznej, przynależności, uczestnictwa i przydatności społecznej. Może pełnić funkcję ekonomiczną, samorealizacji i przeciwdziałania alienacji, czyli izolacji. Niewątpliwie duże znaczenie mogą mieć takie czynniki jak wykształcenie, dlatego np. program Aktywny Samorząd w ośrodkach MOPS, kwalifikacje zawodowe, osiągnięcia, satysfakcja a nawet możliwość dochodzenia swoich celów i stawiania następnych celów życiowych. Ważne jest by umożliwiać rozwijanie się osobą niepełnosprawnym dochodzenia do zamierzonych celów, czyli samorealizacji.

- Co przysługuje osobie niepełnosprawnej lub (potencjalnie niepełnosprawnej) to znaczy takiej która jeszcze nie uzyskała orzeczenia? Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności zostaje przyznane przez odpowiednie instytucje orzekające na wniosek osoby zainteresowanej. Są nimi powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności oraz wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności (jako druga instancja o charakterze odwoławczym) Wyodrębnione są trzy stopnie niepełnosprawności: •znaczny stopień niepełnosprawności równoznaczny z pierwszą grupą inwalidzką,

•umiarkowany stopień niepełnosprawności równoznaczny z drugą grupą inwalidzką,

•lekki stopień niepełnosprawności równoznaczny z trzecią grupą inwalidzką.

-Jakiej pomocy może oczekiwać osoba niepełnosprawna zarejestrowana w urzędzie pracy?

Osoba niepełnosprawna może być zarejestrowana w Powiatowym Urzędzie Pracy jako: •bezrobotny – to osoba, która posiada ustaloną niepełnosprawność, jednak nie jest uprawniona m.in. do renty z tytułu niezdolności do pracy, renty socjalnej, zasiłku stałego.

•poszukujący pracy – to osoba, która oprócz ustalonej niepełnosprawności jest uprawniona m.in. do renty z tytułu niezdolności do pracy, renty socjalnej, zasiłku stałego.

Osoba z orzeczonym stopniem o niepełnosprawności, która jest zdolna do podjęcia zatrudnienia w co najmniej połowie wymiaru czasu pracy, posiadająca status „bezrobotnego" może skorzystać ze wszystkich usług urzędu pracy i instrumentów przewidzianych dla osoby bezrobotnej. Dla osób niepełnosprawnych posiadających status „poszukującej pracy", a nie pozostających w zatrudnieniu, przewidziane są usługi urzędu pracy i instrumenty finansowane ze środków PFRON. Instrumenty te są adresowane bezpośrednio do osób niepełnosprawnych, jak też do ich pracodawców.[19]

W ciągu ostatnich lat nastąpiły pewne pozytywne zmiany w polityce rehabilitacyjnej osób niepełnosprawnych jest to zasługą na pewno tysięcy osób, w tym samych osób niepełnosprawnych i ich organizacji. Utworzono system zachęt dla pracodawców, promując małe zakłady pracy a przede wszystkim zatrudnienie na wolnym rynku. Nowe uwarunkowania legislacyjne wzmacniają politykę w zakresie zatrudniania osób niepełnosprawnych. Dokonano również zmian w systemie orzecznictwie odchodząc od podziału na grupy inwalidzkie na rzecz całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy.[20] Niepełnosprawność ujmowana i analizowana jest z perspektywy holizmu społecznego – poglądu, zgodnie z którym jednostki można zrozumieć tylko w terminach działań systemów i/lub instytucji, w jakich one partycypują. Holizm społeczny jest konkurencyjny w pewnych aspektach do indywidualizmu, opiera się na teleologicznym i metafizycznym założeniu, iż zachowania całostek determinują zachowania ich części raczej niż na odwrót. Niesprawność stanowi dużo bardziej złożoną i kompletną całostkę niż sumę anatomicznych składowych ciała lub cech psychicznych – to rezultat współzależności umysłu, ciała i ducha osadzonych w systemie społecznym i kulturowym i zrelatywizowanych do całości społecznych. Ograniczenie sprawności ma swoje odrębne prawidłowości i nie można ani zrozumieć, ani wyjaśnić zachowań nie- sprawnej jednostki bez odwołania się do prawidłowości określających całość zjawiska (organizacja życia społecznego, infrastruktura, kultura, świadomość społeczna itp.). W ten oto sposób integracja z jednej strony i zróżnicowanie z drugiej odzwierciedlają i generują holizm (całościowość) niepełnej sprawności.[21] Punktem wyjścia w budowaniu zrębów polityki społecznej wobec osób z ograniczeniem sprawności być musi zarówno określony sposób rozumienia, jak i poszukiwania źródeł powstawania niepełnosprawności. Kluczową kwestią w polityce społecznej jest dostępność systemu edukacyjnego dla osób z ograniczeniem sprawności, traktowana zarówno przez badaczy problemu, jak i polityków jako jeden z najistotniejszych warunków wejścia w struktury społeczne decydujące o statusie i położeniu społecznym ludzi z niesprawnością – znaczenie edukacji w przełamywaniu istotnych dla położenia barier społecznych odnajdujemy w dokumencie programowym ONZ i Unii Europejskiej zalecającym następujące działania: Państwa powinny brać pod uwagę zasadę równych szans w zakresie edukacji podstawowej, średniej i wyższej, o charakterze integracyjnym, dla niepełnosprawnych dzieci, młodzieży i dorosłych. Państwa powinny zagwarantować, by kształcenie osób niepełnosprawnych stanowiło integralną część systemu oświaty.[22]

6. Metodę jaką poruszyłem w tym opracowaniu to metoda monograficzna która porusza problematykę niepełnosprawności w Polsce w ostatnim czasie, dokładnie w ostatnich kilku latach. Problem ten jest dość medialny i modny o oby był jak najdłużej pokazywany..., i oby jak najszersze grupy społeczności nim się zajmowały, ponieważ to problem globalny, czym mniej cywilizowany kraj tym większy. W różnych fazach życia określone aspekty działań kojarzonych z polityką społeczną dotyczą każdego z nas – na przykład wówczas, gdy odnoszą się one do kwestii edukacji, zdrowia, lęku przed przestępczością, gdy poszukujemy miejsca do życia lub chcemy coś w życiu osiągnąć.[23] „Czysta” polityka nie może abstrahować od oczekiwań społecznych, zwłaszcza od punktu widzenia i roszczeń jednostek/grup poszkodowanych w wyniku procesów i zmian zachodzących w konkretnym społeczeństwie. Postuluje się, by w ramach kompetencji państwa przewidzieć możliwość udzielenia obywatelowi/grupie rekompensaty tego, co zostało utracone wskutek określonego sposobu zorganizowania życia zbiorowego (np. choroba, niesprawność). Żądanie zbyt wielu wyrzeczeń od obywateli oraz poszerzanie się luki między roszczeniami społecznymi i możliwościami polityki rujnuje ideologie polityczne oraz niszczy kapitał jakim jest zaufanie potencjalnych sojuszników i wyborców.[24] Państwa powinny zdawać sobie sprawę z ogromnego znaczenia problemu dostępności w procesie wyrównywania szans we wszystkich sferach i obszarach życia społecznego. Wobec osób dotkniętych jakąkolwiek formą niepełnosprawności.

7. Narastającemu wśród badaczy i praktyków przekonaniu, że niesprawność kreują warunki życia zbiorowego ograniczające i/lub uniemożliwiające pełnienie ról społecznych, towarzyszyć musi podejmowanie wszelkich działań służących usunięciu/redukowaniu zasadniczej przyczyny niepełnej sprawności tkwiącej w interakcjach między indywidualnymi umiejętnościami/zdolnościami osoby z ograniczeniem sprawności a warunkami środowiska, w którym potencjał jednostki się aktualizuje. Wzmocnienie i uprawomocnienie osób z ograniczeniem sprawności jest lustrzanym odbiciem istoty niesprawności, dlatego ważne są działania służące odwracaniu procesu stawania się osobą niepełnosprawną – podejmowanie decyzji w procesie szeroko rozumianej rehabilitacji (także całego społeczeństwa).[25] Niepełnosprawni – muszą również sami podjąć wysiłek na rzecz zmiany własnego życia, usunięcia wewnętrznych barier sprzyjających separacji i izolacji społecznej, takich jak: zaniżone poczucie własnej wartości, zaniżone oczekiwania wobec siebie i otoczenia, niewielkie umiejętności w kontaktach międzyludzkich. Osoby z ograniczeniem sprawności muszą zatem podejmować wszelkie wysiłki wspierające samych siebie.

8.

a. Technikę jaką wykorzystałem do zbierania materiałów to książki wypożyczone z biblioteki akademickiej różne materiały z Internetu i wywiad z osobą niepełnosprawną w swoim zakładzie pracy oprócz tego własne doświadczenie, ponieważ sam jestem osobą niepełnosprawną.

b. Najpierw przeczytałem książki i powklejałem materiały z Internetu i książek potem notowałem najważniejsze rzeczy i stosowne się do tematów, i wreszcie zadawałem pytania swoim kolegom w pracy i pisałem własnymi słowami tekst opierając się na materiałach konspektu z wykładów.

9. Rezultaty jakie spodziewam się to pewien etap pracy, tak jak opisywałem wcześniej chciałbym załączyć projekt do pracy magisterskiej i później zgłosić pracę do konkursu w urzędzie PFRON który organizuję tego typu konkursy… na pewno przewidziana jest nagroda dla najlepszych.

10. Wcześniejszych tego typu badań nie wykonywałem jedynym doświadczeniem badawczym jest praca nad licencjatem i jego obrona. Ale była ona na zupełnie inny temat nie związany zupełnie z projektem. Doświadczenie jakie przygotowało mnie do projektu to własna niepełnosprawność i poruszanie się w tym środowisku.

11. Bibliografia

a. Antonina Ostrowska, Joanna Sikorska, Barbara Gonciarz, Osoby niepełnosprawne w Polsce w latach dziewięćdziesiątych.

b. Jerzy Mikulski Polityka Społeczna SGH Warszawa 2003 str. 255

c. Jerzy Mikulski, Julian Auleytner (red.), c. Polityka społeczna wobec osób niepełnosprawnych Warszawa 1996, Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP.

d. Przybysz A., Niepełnosprawni w systemie oświatowym UE. www.vulcan.edu.pl/eid/archiwum/2005 /01/niepełnosprawni.

e. Trafiałek E. (2005). Niepełnosprawność i osoby niepełnosprawne w Unii Europejskiej. Niepełnosprawność i Rehabilitacja nr 4.

f. Turowski J. (1999). Socjologia. Małe struktury społeczne. Lublin.

g. Warowicki M., Woźniak Z. (red.). (2001). Aktywność obywatelska, Warszawa: Wydawnictwo MUNICIPIUM.

h. Woźniak Z. (2002). Między rywalizacją a partnerstwem. Bariery współpracy władz publicznych z organizacjami pozarządowymi, [w:] P. Gliński. B. Lewestein. A. Siciński (red.). Samoorganizacja społeczeństwa polskiego: Trzeci Sektor. Warszawa.

i. Woźniak Z. (2002). Polityka społeczna, Poznań: Wydawnictwo Miejskie IBIS, s. 3–6.

j. Woźniak Z. (2003). Polityka społeczna miasta Poznania wobec niepełnosprawności i osób niepełnosprawnych, Poznań: Wydawnictwo Miejskie IBIS, s. 5–6.

k. Woźniak Z. (red.). (2005). Niepełnosprawni w przestrzeni miejskiej. Studium architektoniczno-socjologiczne. architektoniczno-socjologiczne. Poznań: Wydawnictwo Miejskie.

l. Woźniak Z. (2005 b). Socjologiczny kontekst nowej polityki społecznej, społecznej, [w:] A. Sakson (red.). Porządek społeczny a wyzwania współczesności (s. 241–267). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

m. Woźniak Z. (2005 a). Zdrowotne komponenty jakości życia mieszkańców Poznania, [w:] R. Cichocki (red.), Wskaźniki jakości życia mieszkańców Poznania. Studia nad jakością życia. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, Tom I, s. 65–80.

n. Szymanowska J. (2004). Współczesny model wspomagania osób niepełnosprawnych na poziomie lokalnym. Niepełnosprawność i Rehabilitacja nr 2.

o. Szumlicz T. (1994). Modele polityki społecznej, Warszawa: SGH, Monografie i Opracowania nr 376.

p. Supińska J. (red.). (1999). Polityka społeczna dziś i jutro. Opinie ekspertów, Warszawa: Instytut Spraw Publicznych.

q. Szarfenberg R. (2003). O związkach polityki społecznej z postępem społecznym, Rysz-Kowalczyk B., Szatur-Jaworska B., Wokół teorii polityki społecznej. Szkice i studia dedykowane Profesorowi Janowi Daneckiemu na Jubileusz siedemdziesiątych piątych urodzin, Warszawa: Instytut Polityki Społecznej Uniwersytetu Warszawskiego, (2003), s. 79–92.

r. Zaborniak-Sobczak K. (2004). Postawy nauczycieli wobec integracji społecznej uczniów niepełnosprawnych ze szczególnym uwzględnieniem uczniów z wadą słuchu. Niepełnosprawność i Rehabilitacja nr 1.

s. Zofia Kawczyńska –Butrym Niepełnosprawność- specyfika pomocy społecznej Śląsk Sp. zoo, Katowice 1998 str. 11

t. Zakrzewska-Manterys E. (2003). Historia – jak odkrywano niepełnosprawność. Referat wygłoszony na konferencji: Możliwości wspomagania rozwoju dzieci z zespołami uwarunkowanymi genetycznie”, Ciechocinek, 27.06.–29.06.2003

u. Departament Rynku Pracy MPiPS dla niepełnosprawnych WUP.LODZ.PL http://wuplodz.praca.gov.pl/dla-bezrobotnych-i-poszukujacych-pracy/dla-niepelnosprawnych, 28.04.2014

v. Warsztaty dla pracodawców (15.11.2005) http://www.popon.pl/index.php

Zofia Kawczyńska –Butrym Niepełnosprawność- specyfika pomocy społecznej ‘ Śląsk Sp. zoo, Katowice 1998 str. 11 [5] Idem str. 15 [6] Idem str. 16 [7] Idem str. 40 [8] Idem str. 45 [9][4] Zofia Kawczyńska –Butrym Niepełnosprawność- specyfika pomocy społecznej ‘ Śląsk Sp. zoo, Katowice 1998 str. 11 [5] Idem str. 15 [6] Idem str. 16 [7] Idem str. 40 [8] Idem str. 45 [9] Idem str. 52 [4] Zofia Kawczyńska –Butrym Niepełnosprawność- specyfika pomocy społecznej ‘ Śląsk Sp. zoo, Katowice 1998 str. 11 [5] Idem str. 15 [6] Idem str. 16 [7] Idem str. 40 [8] Idem str. 45 [9][3] Idem str. 52 [4] Zofia Kawczyńska –Butrym Niepełnosprawność- specyfika pomocy społecznej ‘ Śląsk Sp. zoo, Katowice 1998 str. 11 [5] Idem str. 15 [6] Idem str. 16 [7] Idem str. 40 [8] Idem str. 45 [9] Idem str. 46 [3] Idem str. 52 [4] Zofia Kawczyńska –Butrym Niepełnosprawność- specyfika pomocy społecznej ‘ Śląsk Sp. zoo, Katowice 1998 str. 11 [5] Idem str. 15 [6] Idem str. 16 [7] Idem str. 40 [8] Idem str. 45 [9][2] Idem str. 46 [3] Idem str. 52 [4] Zofia Kawczyńska –Butrym Niepełnosprawność- specyfika pomocy społecznej ‘ Śląsk Sp. zoo, Katowice 1998 str. 11 [5] Idem str. 15 [6] Idem str. 16 [7] Idem str. 40 [8] Idem str. 45 [9] Zbigniew Woźniak Niepełnosprawność i niepełnosprawni w polityce społecznej, SWPS Academica, Warszawa 2008, str. 37 [2] Idem str. 46 [3] Idem str. 52 [4] Zofia Kawczyńska –Butrym Niepełnosprawność- specyfika pomocy społecznej ‘ Śląsk Sp. zoo, Katowice 1998 str. 11 [5] Idem str. 15 [6] Idem str. 16 [7] Idem str. 40 [8] Idem str. 45 [9][1] Zbigniew Woźniak Niepełnosprawność i niepełnosprawni w polityce społecznej, SWPS Academica, Warszawa 2008, str. 37 [2] Idem str. 46 [3] Idem str. 52 [4] Zofia Kawczyńska –Butrym Niepełnosprawność- specyfika pomocy społecznej ‘ Śląsk Sp. zoo, Katowice 1998 str. 11 [5] Idem str. 15 [6] Idem str. 16 [7] Idem str. 40 [8] Idem str. 45 [9] [1] Zbigniew Woźniak Niepełnosprawność i niepełnosprawni w polityce społecznej, SWPS Academica, Warszawa 2008, str. 37 [2] Idem str. 46 [3] Idem str. 52 [4] Zofia Kawczyńska –Butrym Niepełnosprawność- specyfika pomocy społecznej ‘ Śląsk Sp. zoo, Katowice 1998 str. 11 [5] Idem str. 15 [6] Idem str. 16 [7] Idem str. 40 [8] Idem str. 45 [9] Adrian D. Ward, Nowe spojrzenie. Zagadnienia prawne dotyczące osób z upośledzeniem umysłowym w Europie Wschodniej, Wschodniej, przeł. Beata Czarnecka-Dzialuk, Michał Jankowski, Warszawa 1996, Zarząd Główny Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, s. 160. [10] Ewa Wapiennik, Radosław Piotrowicz, Niepełnosprawny – pełnoprawny obywatel Europy, Europy Warszawa 2002, UKIE, s. 29. [11] Badania aktywności zawodowej ludności, kwartalnik GUS, lata 2000–2006. [12] Ostrowska, Sikorska, Gonciarz, Osoby niepełnosprawne, s. 37. [13] Bożena Balcerzak-Paradowska (red.), Sytuacja osób niepełnosprawnych w Polsce, Warszawa 2002, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, s. 11. [14] Wapiennik, Piotrowicz, Niepełnosprawny – pełnoprawny, s. 40. [15] Antonina Ostrowska, Joanna Sikorska, Barbara Gonciarz, Osoby niepełnosprawne w Polsce w latach dziewięćdziesiątych, Warszawa 2001, Instytut Spraw Publicznych, s. 10. [16] Adam Kurzynowski, Osoby niepełnosprawne w polityce społecznej w: Polityka społeczna wobec osób niepełnosprawnych, Jerzy Mikulski, Julian Auleytner (red.), Warszawa 1996, Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP, s. 21 [17] Idem str. 53 [18] Jerzy Mikulski Polityka Społeczna, SGH Warszawa 2003 str. 255 [19] Departament Rynku Pracy MPiPS dla niepełnosprawnych WUP.LODZ.PL http://wuplodz.praca.gov.pl/dla-bezrobotnych-i-poszukujacych-pracy/dla-niepelnosprawnych 28.04.2014 [20] Idem str. 275 [21] Idem str. 34 [22] Idem str. 137 [23] Zbigniew Woźniak Niepełnosprawność i niepełnosprawni w polityce społecznej, SWPS Academica, Warszawa 2008, str. 5 [24] Idem str. 12 [25] Idem str. 251Adrian D. Ward, Nowe spojrzenie. Zagadnienia prawne dotyczące osób z upośledzeniem umysłowym w Europie Wschodniej, Wschodniej, przeł. Beata Czarnecka-Dzialuk, Michał Jankowski, Warszawa 1996, Zarząd Główny Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, s. 160. [10] Ewa Wapiennik, Radosław Piotrowicz, Niepełnosprawny – pełnoprawny obywatel Europy, Europy Warszawa 2002, UKIE, s. 29. [11] Badania aktywności zawodowej ludności, kwartalnik GUS, lata 2000–2006. [12] Ostrowska, Sikorska, Gonciarz, Osoby niepełnosprawne, s. 37. [13] Bożena Balcerzak-Paradowska (red.), Sytuacja osób niepełnosprawnych w Polsce, Warszawa 2002, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, s. 11. [14] Wapiennik, Piotrowicz, Niepełnosprawny – pełnoprawny, s. 40. [15] Antonina Ostrowska, Joanna Sikorska, Barbara Gonciarz, Osoby niepełnosprawne w Polsce w latach dziewięćdziesiątych, Warszawa 2001, Instytut Spraw Publicznych, s. 10. [16]Adam Kurzynowski, Osoby niepełnosprawne w polityce społecznej w: Polityka społeczna wobec osób niepełnosprawnych, Jerzy Mikulski, Julian Auleytner (red.), Warszawa 1996, Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP, s. 21 [17] Idem str. 53 [18] Jerzy Mikulski Polityka Społeczna, SGH Warszawa 2003 str. 255 [19] Departament Rynku Pracy MPiPS dla niepełnosprawnych WUP.LODZ.PL http://wuplodz.praca.gov.pl/dla-bezrobotnych-i-poszukujacych-pracy/dla-niepelnosprawnych 28.04.2014 [20] Idem str. 275 [21] Idem str. 34 [22] Idem str. 137 [23] Zbigniew Woźniak Niepełnosprawność i niepełnosprawni w polityce społecznej, SWPS Academica, Warszawa 2008, str. 5 [24] Idem str. 12 [25] Idem str. 251Adrian D. Ward, Nowe spojrzenie. Zagadnienia prawne dotyczące osób z upośledzeniem umysłowym w Europie Wschodniej, Wschodniej , przeł. Beata Czarnecka-Dzialuk, Michał Jankowski, Warszawa 1996, Zarząd Główny Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, s. 160. [10] Ewa Wapiennik, Radosław Piotrowicz, Niepełnosprawny – pełnoprawny obywatel Europy, Europy Warszawa 2002, UKIE, s. 29. [11] Badania aktywności zawodowej ludności, kwartalnik GUS, lata 2000–2006. [12] Ostrowska, Sikorska, Gonciarz, Osoby niepełnosprawne, s. 37. [13] Bożena Balcerzak-Paradowska (red.), Sytuacja osób niepełnosprawnych w Polsce, Warszawa 2002, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, s. 11. [14] Wapiennik, Piotrowicz, Niepełnosprawny – pełnoprawny, s. 40. [15] Antonina Ostrowska, Joanna Sikorska, Barbara Gonciarz, Osoby niepełnosprawne w Polsce w latach dziewięćdziesiątych, Warszawa 2001, Instytut Spraw Publicznych, s. 10. [16]Adam Kurzynowski, Osoby niepełnosprawne w polityce społecznej w: Polityka społeczna wobec osób niepełnosprawnych, Jerzy Mikulski, Julian Auleytner (red.), Warszawa 1996, Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP, s. 21 [17] Idem str. 53 [18] Jerzy Mikulski Polityka Społeczna, SGH Warszawa 2003 str. 255 [19] Departament Rynku Pracy MPiPS dla niepełnosprawnych WUP.LODZ.PL http://wuplodz.praca.gov.pl/dla-bezrobotnych-i-poszukujacych-pracy/dla-niepelnosprawnych 28.04.2014 [20] Idem str. 275 [21] Idem str. 34 [22] Idem str. 137 [23] Zbigniew Woźniak Niepełnosprawność i niepełnosprawni w polityce społecznej, SWPS Academica, Warszawa 2008, str. 5 [24] Idem str. 12 [25] Idem str. 251Adrian D. Ward, Nowe spojrzenie. Zagadnienia prawne dotyczące osób z upośledzeniem umysłowym w Europie Wschodniej, Wschodniej, przeł. Beata Czarnecka-Dzialuk, Michał Jankowski, Warszawa 1996, Zarząd Główny Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, s. 160. [10] Ewa Wapiennik, Radosław Piotrowicz, Niepełnosprawny – pełnoprawny obywatel Europy, Europy Warszawa 2002, UKIE, s. 29. [11] Badania aktywności zawodowej ludności, kwartalnik GUS, lata 2000–2006. [12] Ostrowska, Sikorska, Gonciarz, Osoby niepełnosprawne, s. 37. [13] Bożena Balcerzak-Paradowska (red.), Sytuacja osób niepełnosprawnych w Polsce, Warszawa 2002, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, s. 11. [14] Wapiennik, Piotrowicz, Niepełnosprawny – pełnoprawny, s. 40. [15] Antonina Ostrowska, Joanna Sikorska, Barbara Gonciarz, Osoby niepełnosprawne w Polsce w latach dziewięćdziesiątych, Warszawa 2001, Instytut Spraw Publicznych, s. 10. [16]Adam Kurzynowski, Osoby niepełnosprawne w polityce społecznej w: Polityka społeczna wobec osób niepełnosprawnych, Jerzy Mikulski, Julian Auleytner (red.), Warszawa 1996, Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP, s. 21 [17] Idem str. 53 [18] Jerzy Mikulski Polityka Społeczna, SGH Warszawa 2003 str. 255 [19] Departament Rynku Pracy MPiPS dla niepełnosprawnych WUP.LODZ.PL http://wuplodz.praca.gov.pl/dla-bezrobotnych-i-poszukujacych-pracy/dla-niepelnosprawnych 28.04.2014 [20] Idem str. 275 [21] Idem str. 34 [22] Idem str. 137 [23] Zbigniew Woźniak Niepełnosprawność i niepełnosprawni w polityce społecznej, SWPS Academica, Warszawa 2008, str. 5 [24] Idem str. 12 [25] Idem str. 251Adrian D. Ward, Nowe spojrzenie. Zagadnienia prawne dotyczące osób z upośledzeniem umysłowym w Europie Wschodniej, Wschodniej , przeł. Beata Czarnecka-Dzialuk, Michał Jankowski, Warszawa 1996, Zarząd Główny Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, s. 160. [10] Ewa Wapiennik, Radosław Piotrowicz, Niepełnosprawny – pełnoprawny obywatel Europy, Europy Warszawa 2002, UKIE, s. 29. [11] Badania aktywności zawodowej ludności, kwartalnik GUS, lata 2000–2006. [12] Ostrowska, Sikorska, Gonciarz, Osoby niepełnosprawne, s. 37. [13] Bożena Balcerzak-Paradowska (red.), Sytuacja osób niepełnosprawnych w Polsce, Warszawa 2002, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, s. 11. [14] Wapiennik, Piotrowicz, Niepełnosprawny – pełnoprawny, s. 40. [15] Antonina Ostrowska, Joanna Sikorska, Barbara Gonciarz, Osoby niepełnosprawne w Polsce w latach dziewięćdziesiątych, Warszawa 2001, Instytut Spraw Publicznych, s. 10. [16]Adam Kurzynowski, Osoby niepełnosprawne w polityce społecznej w: Polityka społeczna wobec osób niepełnosprawnych, Jerzy Mikulski, Julian Auleytner (red.), Warszawa 1996, Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP, s. 21 [17] Idem str. 53 [18] Jerzy Mikulski Polityka Społeczna, SGH Warszawa 2003 str. 255 [19] Departament Rynku Pracy MPiPS dla niepełnosprawnych WUP.LODZ.PL http://wuplodz.praca.gov.pl/dla-bezrobotnych-i-poszukujacych-pracy/dla-niepelnosprawnych 28.04.2014 [20] Idem str. 275 [21] Idem str. 34 [22] Idem str. 137 [23] Zbigniew Woźniak Niepełnosprawność i niepełnosprawni w polityce społecznej, SWPS Academica, Warszawa 2008, str. 5 [24] Idem str. 12 [25] Idem str. 251Adrian D. Ward, Nowe spojrzenie. Zagadnienia prawne dotyczące osób z upośledzeniem umysłowym w Europie Wschodniej, Wschodniej , przeł. Beata Czarnecka-Dzialuk, Michał Jankowski, Warszawa 1996, Zarząd Główny Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, s. 160. [10] Ewa Wapiennik, Radosław Piotrowicz, Niepełnosprawny – pełnoprawny obywatel Europy, Europy Warszawa 2002, UKIE, s. 29. [11] Badania aktywności zawodowej ludności, kwartalnik GUS, lata 2000–2006. [12] Ostrowska, Sikorska, Gonciarz, Osoby niepełnosprawne, s. 37. [13] Bożena Balcerzak-Paradowska (red.), Sytuacja osób niepełnosprawnych w Polsce, Warszawa 2002, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, s. 11. [14] Wapiennik, Piotrowicz, Niepełnosprawny – pełnoprawny, s. 40. [15] Antonina Ostrowska, Joanna Sikorska, Barbara Gonciarz, Osoby niepełnosprawne w Polsce w latach dziewięćdziesiątych, Warszawa 2001, Instytut Spraw Publicznych, s. 10. [16]Adam Kurzynowski, Osoby niepełnosprawne w polityce społecznej w: Polityka społeczna wobec osób niepełnosprawnych, Jerzy Mikulski, Julian Auleytner (red.), Warszawa 1996, Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP, s. 21 [17] Idem str. 53 [18] Jerzy Mikulski Polityka Społeczna, SGH Warszawa 2003 str. 255 [19] Departament Rynku Pracy MPiPS dla niepełnosprawnych WUP.LODZ.PL http://wuplodz.praca.gov.pl/dla-bezrobotnych-i-poszukujacych-pracy/dla-niepelnosprawnych 28.04.2014 [20] Idem str. 275 [21] Idem str. 34 [22] Idem str. 137 [23] Zbigniew Woźniak Niepełnosprawność i niepełnosprawni w polityce społecznej, SWPS Academica, Warszawa 2008, str. 5 [24] Idem str. 12 [25] Idem str. 251Adrian D. Ward, Nowe spojrzenie. Zagadnienia prawne dotyczące osób z upośledzeniem umysłowym w Europie Wschodniej, Wschodniej , przeł. Beata Czarnecka-Dzialuk, Michał Jankowski, Warszawa 1996, Zarząd Główny Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, s. 160. [10] Ewa Wapiennik, Radosław Piotrowicz, Niepełnosprawny – pełnoprawny obywatel Europy, Europy Warszawa 2002, UKIE, s. 29. [11] Badania aktywności zawodowej ludności, kwartalnik GUS, lata 2000–2006. [12] Ostrowska, Sikorska, Gonciarz, Osoby niepełnosprawne, s. 37. [13] Bożena Balcerzak-Paradowska (red.), Sytuacja osób niepełnosprawnych w Polsce, Warszawa 2002, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, s. 11. [14] Wapiennik, Piotrowicz, Niepełnosprawny – pełnoprawny, s. 40. [15] Antonina Ostrowska, Joanna Sikorska, Barbara Gonciarz, Osoby niepełnosprawne w Polsce w latach dziewięćdziesiątych, Warszawa 2001, Instytut Spraw Publicznych, s. 10. [16]Adam Kurzynowski, Osoby niepełnosprawne w polityce społecznej w: Polityka społeczna wobec osób niepełnosprawnych, Jerzy Mikulski, Julian Auleytner (red.), Warszawa 1996, Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP, s. 21 [17] Idem str. 53 [18] Jerzy Mikulski Polityka Społeczna, SGH Warszawa 2003 str. 255 [19] Departament Rynku Pracy MPiPS dla niepełnosprawnych WUP.LODZ.PL http://wuplodz.praca.gov.pl/dla-bezrobotnych-i-poszukujacych-pracy/dla-niepelnosprawnych 28.04.2014 [20] Idem str. 275 [21] Idem str. 34 [22] Idem str. 137 [23] Zbigniew Woźniak Niepełnosprawność i niepełnosprawni w polityce społecznej, SWPS Academica, Warszawa 2008, str. 5 [24] Idem str. 12 [25] Idem str. 251Adrian D. Ward, Nowe spojrzenie. Zagadnienia prawne dotyczące osób z upośledzeniem umysłowym w Europie Wschodniej, Wschodniej , przeł. Beata Czarnecka-Dzialuk, Michał Jankowski, Warszawa 1996, Zarząd Główny Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, s. 160. [10] Ewa Wapiennik, Radosław Piotrowicz, Niepełnosprawny – pełnoprawny obywatel Europy, Europy Warszawa 2002, UKIE, s. 29. [11] Badania aktywności zawodowej ludności, kwartalnik GUS, lata 2000–2006. [12] Ostrowska, Sikorska, Gonciarz, Osoby niepełnosprawne, s. 37. [13] Bożena Balcerzak-Paradowska (red.), Sytuacja osób niepełnosprawnych w Polsce, Warszawa 2002, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, s. 11. [14] Wapiennik, Piotrowicz, Niepełnosprawny – pełnoprawny, s. 40. [15] Antonina Ostrowska, Joanna Sikorska, Barbara Gonciarz, Osoby niepełnosprawne w Polsce w latach dziewięćdziesiątych, Warszawa 2001, Instytut Spraw Publicznych, s. 10. [16]Adam Kurzynowski, Osoby niepełnosprawne w polityce społecznej w: Polityka społeczna wobec osób niepełnosprawnych, Jerzy Mikulski, Julian Auleytner (red.), Warszawa 1996, Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP, s. 21 [17] Idem str. 53 [18] Jerzy Mikulski Polityka Społeczna, SGH Warszawa 2003 str. 255 [19] Departament Rynku Pracy MPiPS dla niepełnosprawnych WUP.LODZ.PL http://wuplodz.praca.gov.pl/dla-bezrobotnych-i-poszukujacych-pracy/dla-niepelnosprawnych 28.04.2014 [20] Idem str. 275 [21] Idem str. 34 [22] Idem str. 137 [23] Zbigniew Woźniak Niepełnosprawność i niepełnosprawni w polityce społecznej, SWPS Academica, Warszawa 2008, str. 5 [24] Idem str. 12 [25] Idem str. 251Adrian D. Ward, Nowe spojrzenie. Zagadnienia prawne dotyczące osób z upośledzeniem umysłowym w Europie Wschodniej, Wschodniej , przeł. Beata Czarnecka-Dzialuk, Michał Jankowski, Warszawa 1996, Zarząd Główny Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, s. 160. [10] Ewa Wapiennik, Radosław Piotrowicz, Niepełnosprawny – pełnoprawny obywatel Europy, Europy Warszawa 2002, UKIE, s. 29. [11] Badania aktywności zawodowej ludności, kwartalnik GUS, lata 2000–2006. [12] Ostrowska, Sikorska, Gonciarz, Osoby niepełnosprawne, s. 37. [13] Bożena Balcerzak-Paradowska (red.), Sytuacja osób niepełnosprawnych w Polsce, Warszawa 2002, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, s. 11. [14] Wapiennik, Piotrowicz, Niepełnosprawny – pełnoprawny, s. 40. [15] Antonina Ostrowska, Joanna Sikorska, Barbara Gonciarz, Osoby niepełnosprawne w Polsce w latach dziewięćdziesiątych, Warszawa 2001, Instytut Spraw Publicznych, s. 10. [16]Adam Kurzynowski, Osoby niepełnosprawne w polityce społecznej w: Polityka społeczna wobec osób niepełnosprawnych, Jerzy Mikulski, Julian Auleytner (red.), Warszawa 1996, Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP, s. 21 [17] Idem str. 53 [18] Jerzy Mikulski Polityka Społeczna, SGH Warszawa 2003 str. 255 [19] Departament Rynku Pracy MPiPS dla niepełnosprawnych WUP.LODZ.PL http://wuplodz.praca.gov.pl/dla-bezrobotnych-i-poszukujacych-pracy/dla-niepelnosprawnych 28.04.2014 [20] Idem str. 275 [21] Idem str. 34 [22] Idem str. 137 [23] Zbigniew Woźniak Niepełnosprawność i niepełnosprawni w polityce społecznej, SWPS Academica, Warszawa 2008, str. 5 [24] Idem str. 12 [25] Idem str. 251[1] Zbigniew Woźniak Niepełnosprawność i niepełnosprawni w polityce społecznej, SWPS Academica, Warszawa 2008, str. 37 [2] Idem str. 46 [3] Idem str. 52 [4] Zofia Kawczyńska –Butrym Niepełnosprawność- specyfika pomocy społecznej ‘ Śląsk Sp. zoo, Katowice 1998 str. 11 [5] Idem str. 15 [6] Idem str. 16 [7] Idem str. 40 [8] Idem str. 45 [9]Adrian D. Ward, Nowe spojrzenie. Zagadnienia prawne dotyczące osób z upośledzeniem umysłowym w Europie Wschodniej, Wschodniej , przeł. Beata Czarnecka-Dzialuk, Michał Jankowski, Warszawa 1996, Zarząd Główny Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, s. 160. [10] Ewa Wapiennik, Radosław Piotrowicz, Niepełnosprawny – pełnoprawny obywatel Europy, Europy Warszawa 2002, UKIE, s. 29. [11] Badania aktywności zawodowej ludności, kwartalnik GUS, lata 2000–2006. [12] Ostrowska, Sikorska, Gonciarz, Osoby niepełnosprawne, s. 37. [13] Bożena Balcerzak-Paradowska (red.), Sytuacja osób niepełnosprawnych w Polsce, Warszawa 2002, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, s. 11. [14] Wapiennik, Piotrowicz, Niepełnosprawny – pełnoprawny, s. 40. [15] Antonina Ostrowska, Joanna Sikorska, Barbara Gonciarz, Osoby niepełnosprawne w Polsce w latach dziewięćdziesiątych, Warszawa 2001, Instytut Spraw Publicznych, s. 10. [16]Adam Kurzynowski, Osoby niepełnosprawne w polityce społecznej w: Polityka społeczna wobec osób niepełnosprawnych, Jerzy Mikulski, Julian Auleytner (red.), Warszawa 1996, Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP, s. 21 [17] Idem str. 53 [18] Jerzy Mikulski Polityka Społeczna, SGH Warszawa 2003 str. 255 [19] Departament Rynku Pracy MPiPS dla niepełnosprawnych WUP.LODZ.PL http://wuplodz.praca.gov.pl/dla-bezrobotnych-i-poszukujacych-pracy/dla-niepelnosprawnych 28.04.2014 [20] Idem str. 275 [21] Idem str. 34 [22] Idem str. 137 [23] Zbigniew Woźniak Niepełnosprawność i niepełnosprawni w polityce społecznej, SWPS Academica, Warszawa 2008, str. 5 [24] Idem str. 12 [25] Idem str. 251